History for what ?

ตอนเรียนประวัติศาสตร์สมัยเด็ก ๆ (ประถม-มัธยม) นี่ เราเรียนอะไรกันมั่ง มีใครพอจำได้มั๊ย

ถ้าประวัติศาสตร์ตะวันตก ก็คงมีพวกอารายธรรมเก่าแก่ทั้งหลาย พวกลุ่มแม่น้ำไนล์, ไทกรีซ-ยูเฟตรีส (สะกดถูกป่ะ ??) มาถึงกรีก โรมัน ... น่าจะหมดแล้ว เราเรียนกันแค่โรมันเดียวด้วยล่ะมั้ง คือพอย้ายเมืองหลวงไปที่กรุงคอนสแตนติโนเปิลปุ๊บ ก็เหมือนเราจะหยุด ๆ ไปแล้วล่ะ (ส่วนไอ้ อาณาจักรโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ (ซึ่งอยู่บริเวณประเทศเยอรมนีในปัจจุบัน) นั้น เพิ่งจะได้มารู้จักเมื่อไม่นานมานี้เอง) แล้วเราก็ข้ามมาที่ยุคเรอเนซองค์ ยุคการปฏิวัติอุตสาหกรรมเลย ทำไมทำมา สิ่งเดียวที่จำได้จากตอนมัธยมในเรื่องการปฏิวัติอุตสาหกรรมก็คือ "เพราะมีคนคิดเครื่องจักรไอน้ำได้" (ส่วนเรื่องสภาพสังคม เศรษฐกิจ การปกครองในสมัยนั้น อะไรถึงทำให้เกิด หรือเกิดแล้วมีผลอะไรตามมามั่ง เหมือนจะไม่มีสอน ..หรือครูเค้าอาจจะสอน แต่มันคงไม่เข้าหัวโง่ ๆ ของเราเอง)

ส่วนประวัติศาสตร์ตะวันออก ถ้าไม่นับพม่าที่ทะเลาะกับเราอยู่เรื่อย หรืออย่างลาว กัมพูชา มาเลเซีย ไรงี้ ที่เราเสียดินแดนไปในสมัยสงครามโลกครั้งที่สอง ไกลสุดที่พอนึกออกก็คงเป็นญี่ปุ่น ในฐานะประเทศต้นกำเนิดโกโบริ และระเบิดปรมาณูสองดอกที่พี่กันเอาไปบึ้มบึ้ม จำได้แค่นั้นล่ะมั้ง (โรคมินามาตะ กะ อิไตอิไต อันไหนเป็นอันไหนยังงง ๆ อยู่ .. แล้วมันเกี่ยวไรก็ปรมาณูวะ เอ้อ นั่นดิ .. เหมือนจะไม่เกี่ยวนะ) อ๋อ มีจีน ที่จำได้ว่า สมัยพระนารายณ์เรามีส่งบรรณาการไปให้ แล้วประมาณว่าจีนนึกว่าเราเป็น "เมืองที่สวามิภักดิ์" หรืออะไรเทือกนั้นของเค้า นอกนั้นก็นึกอะไรไม่ออกเกี่ยวกะเอเชียละ ... ทวีปที่ประเทศไทยแปะอยู่เชียวนะเนี่ย (ไต้หวัน เป็นอะไรกับจีน ยังไม่รู้เลย อ๋อ รู้ว่าฮ่องกงนี่อังกฤษเช่าจากจีน แล้วจีนก็มีสงครามฝิ่น เคยดูหนังจีนตอนเด็ก ๆ มีโรงฝิ่นด้วย คงประมาณนั้นแหละ)

ส่วนประวัติศาสตร์ไทย เท่าที่จำได้ เค้าสอนถึงแค่สมัย ร.5 เลิกทาส แล้วก็ ร.6 นิด ๆ แล้วก็เหมือนจะจบละ ประวัติศาสตร์ไทยจบแค่นั้น ที่เน้น ๆ ก็คงมีสมัยเสียกรุงสองครั้ง สมัยพ่อขุนราม สมัยพระนารายณ์ สมัยพระเจ้าตาก แล้วก็ ร.5 ทำนองนี้ มีพูดถึงการเปลี่ยนแปลงการปกครองในสมัย ร.7 นิดหน่อย อ๋อ มีชื่อคณะราษฎร์ด้วย แต่ไม่รู้ว่าเค้าเป็นใครมาจากไหนหรอกนะ รู้แค่ว่า "เป็นนักเรียนนอก"

ส่วนชื่ออย่าง ผิน เผ่า สฤษดิ์ หรือ 3 หน่อ ถนอม ประภาส ณรงค์ ผมนึกไม่ออกว่าเคยได้ยินในห้องเรียนรึเปล่า (กรุณาอย่าฝันถึง เลข 14 6 หรือคำว่า พฤษภา เพราะจนป่านนี้มันยังไม่มีในแบบเรียนเลย ไม่ต้องพูดถึงสมัยผมหรอก)

ทำไมทำไปทำมา ประวัติศาสตร์สมัยเด็ก ๆ ที่ผมเรียน มันช่างไกลตัวสิ้นดีล่ะเนี่ย บางเรื่องก็ดันจะเหมือนนิยายซะมากกว่าด้วย (ไอ้พวก อียิปต์ กรีก ทั้งหลายน่ะ หยั่งกะเซนต์เซย่า เทพีเอธีน่างี้ :P) ส่วนไอ้เรื่องใกล้ ๆ บ้านก็ไม่ค่อยได้รู้ไรเท่าไหร่ ส่วนเรื่องในบ้าน ก็รู้เยอะขึ้นมาหน่อย แต่ก็เหมือนกั๊ก ๆ อยู่ดี ๆ ประวัติศาสตร์บางช่วงบางตอน ก็เหมือนหายไปไหนเสียฉิบ

แล้วเรื่อง ๆ ที่ได้เรียน มันก็เหมือน .. เออ ฟังเรื่องเล่าจริง ๆ น่ะแหละ เค้าบอกว่า มีอะไรเกิดขึ้นบ้าง ที่ไหน ใครเป็นคนทำ เมื่อไหร่ แต่นาน ๆ จะบอกว่า ทำไม อะไรเป็นแรงจูงใจ สภาพแวดล้อมตอนนั้นมันเป็นยังไง มีสถานการณ์อะไรที่ทำให้เกิดการกระทำนั้นขึ้นมาบ้าง ถ้าประวัติศาสตร์มันเล่าได้แค่นี้ (ใคร อะไร ที่ไหน เมื่อไหร่) แถมยังเล่าได้สนุกน้อยกว่าหนัง ... ผมดูหนังเหอะ

เค้าว่าคนไทยลืมง่าย แป๊บ ๆ ก็ลืม

เป็นเพราะเราไม่ได้ถูกปลูกฝังไอ้เรื่องการให้ความสำคัญกับอดีตมาตั้งแต่เล็ก ๆ รึเปล่า ?

มันจะสำคัญไปทำไมล่ะ ก็มันไม่น่าสนใจนี่หว่า มันเชื่อมโยงอะไรกับตัวเราไม่ได้เลย ประวัติศาสตร์สารพัดที่เรียน เป็นเรื่องที่ โน่น ห้าสิบปีร้อยปีขึ้นไป เป็นประวัติศาสตร์ของเจ้า ของผู้นำประเทศ หรือของผู้นำปฏิวัติ (ที่ปฏิวัติสำเร็จ) ไม่มีประวัติศาสตร์ของประชาชน ไม่มีประวัติศาสตร์ที่เรารู้สึกได้ว่า เฮ้ย ไอ้นี่มันเป็นปู่ของปู่ของพ่อกูว่ะ เค้าเป็นคนเหมือนเรานะ .. มันไม่มีความรู้สึกร่วม ... เพราะงั้นตอนเรียนประวัติศาสตร์ไทย อารมรณ์มันก็ไม่ได้ต่างกะเรียนประวัติศาสตร์อเมริกาซะเท่าไหร่ (ยกเว้นว่าอเมริกาเค้าเท่กว่า) เหมือน ๆ กันหมด .. อ้อ ต่างกันนิดนึง ตรงที่ทำให้เรามีเหตุผลในการเชียร์บอลซีเกมส์ไทย-พม่าขึ้นมาหน่อย .. รู้สึกรักชาติขึ้นมานิ๊ดนึง (แต่ให้รักมากกว่านั้นคงไม่ไหวล่ะ ก็เราไม่ได้รู้สึกว่าชาตินี้มันเป็นชาติของเราซักเท่าไหร่นี่ ไม่ได้รู้สึกว่าปู่ย่าตายาย พ่อแม่พี่น้อง ลุงป้าน้าอา หรือคนที่เค้ารู้จัก คนที่เค้ารัก บางคนต้องสูญเสียอะไรไปมั่ง กว่าเราจะมีสภาพที่เราเป็นอยู่อย่างนี้ได้)

นอกจากมันจะเชื่อมโยงกับตัวเราไม่ได้แล้ว ที่ร้ายกว่านั้น ตัวมันเองยังเชื่อมโยงกันเองไม่ได้เลย ก็อย่างที่บอกไป ประวัติศาสตร์อย่างที่เราได้เรียนมา ไม่สามารถทำให้เราคิดได้เลย ว่าเหตุการณ์ไหนมันเชื่อมโยงกันได้ยังไง — ไอ้ที่ว่า เรียนรู้อดีต เพื่อเข้าใจปัจจุบัน และวางแผนเพื่ออนาคต ก็ดูจะเป็นสิ่งเลื่อนลอย โม้

แบบเรียนอีกห้าสิบปีข้างหน้า¹ ลูกหลานของเราจะได้เรียนรึเปล่า เรื่องเลข 14 เลข 6 เรื่องเดือน 5 เรื่อง 3 ทรราช เรื่องราเกซ เรื่องต้มยำกุ้ง (ที่ไม่ใช่โทนี่จา) เรื่องไอเอ็มเอฟ เรื่องสุวรรณภูมิ หรือไอ้เรื่องหุ้น ๆ อะไรซักอย่างนี่เร็ว ๆ นี้ ... หรือเค้าจะหันมามองหน้าเรา "ลุง โม้ไร ไม่เห็นรู้เรื่อง ครูไม่เห็นเคยสอน" (วิชาประวัติศาสตร์ ราคา 0.5 หน่วยกิต ครูที่ไหนเค้าจะอยากสอนเยอะ ๆ สอนไปก็ไม่ได้ใช้เอนทรานซ์นี่)

ก็พวกเราเป็นคนง่าย ๆ รักสงบ ชอบให้อภัย ไม่อยากเก็บอะไรมาคิดให้ติดใจ (เจ็บไม่จำ ?) อโหสิ ๆ กันไป ... แล้วจะไปสนใจเรื่องอดีตทำไม๊ เสียเวลาทำมาหากินเปล่า ๆ

---

¹ Modern Thai History (3rd Edition, 2053). Ministry of Education and National Security. ISBN X-XXXX-XXXXX Printed in Singapore.
(ประวัติศาสตร์ไทยสมัยใหม่ (แก้ไขปรับปรุงครั้งที่ 3 พ.ศ. 2596) กระทรวงการศึกษาและความมั่นคงของชาติ ISBN X-XXXX-XXXXX พิมพ์ที่สิงคโปร์)

---

สงสัย: ทำไมผมเพิ่งเคยได้ยิน ประวัติศาสตร์แบบนี้ ?